Χάρης Καραμπέτσος
Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων
Διδάκτωρ Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου
Επιστημονικός Διευθυντής Κέντρου Πρόληψης Εξαρτήσεων «Αργώ» Χολαργού Παπάγου,Αγ.Παρασκευής
Γίνομαι ενήλικας, σημαίνει ικανός να επινοώ κατά κάποιο τρόπο τη ζωή μου. Είναι μια πορεία με προτεραιότητες, η οποία συγκροτεί την αναγκαία υπευθυνότητα για την κατάκτηση δεξιοτήτων και στόχων, που είναι το μόνο σταθερό υλικό για το χτίσιμο της αυτοεκτίμησης. Είναι διαφορετικό από το «κάνω ότι μου καπνίσει» γιατί, όπως λέει ο ποιητής μας Νίκος Γκάτσος, «όποιος χωρίς ανέμους ανεμίζεται, πάει μια ψηλά,μια χαμηλά,ποτέ δεν πάει σωστά».
Ιδιαιτέρως οι νέοι, έχουν ανάγκη να πιστεύουν και κάθε πίστη υποδηλώνει ένα πάθος για το Ιδανικό. Έτσι κάθε διάψευσή της τη μετατρέπει στο αντίθετό της, ανοίγοντας το δρόμο στην ( αυτό) υποτίμηση και σε (αυτό)τιμωρητικές συμπεριφορές (βουλημία, νευρική ανορεξία, τοξικομανία, κατάθλιψη, βανδαλισμός) ή σε διάφορα άλλα είδη (αυτο)καταστροφικών συμπεριφορών, σε ατομικό αλλά και σε συλλογικό επίπεδο . Άλλοι πάλι είναι έτοιμοι να αυτοκτονήσουν σε μια κάποια «αλήθεια», ιδίως όταν ζουν την αγωνία ότι μπορεί να μην είναι πλέον απαραίτητοι σ’αυτή την κοινωνία ούτε καν για να εξαχθεί κέρδος από την εκμετάλλευσή τους. Τους είχαν δοθεί υποσχέσεις ότι θα έχουν πολλές ευκαιρίες, ότι οι σταδιοδρομίες τους θα είναι εξασφαλισμένες, ώσπου όλα αυτά γκρεμίστηκαν με τον γνωστό παγκόσμιο πάταγο. Τώρα όλο και πιο πολλοί, αν δεν φύγουν στο «εξωτερικό», επιστρέφουν ταπεινωμένοι στο εσωτερικό της οικογένειας, εκεί από όπου αγωνίστηκαν για να απομακρυνθούν, εκφράζοντας την οργή τους στους πιο οικείους και πιο ανεκτικούς(που εξακολουθούν να τους επιδοτούν), για το ότι τους έθρεψαν με ψευδαισθήσεις. Μέσα στην ασφυκτική πλέον «επιλογή» τους, κλείνονται εθισμένοι στην ηλεκτρονική οθόνη μιας εικονικής ζωής, παρακάμπτοντας φοβισμένοι την πραγματικότητα.
Οι εξαρτήσεις είναι ένα διαρκώς μεταλλασσόμενο σύμπτωμα της μεταμοντέρνας εποχής, η οποία προτείνει την παράκαμψη του άλλου και την ένωση με μια ουσία, ή με υποκατάστατα σχέσεων σ’έναν εικονικό κόσμο.Τα νέα παιδιά παίρνουν όλο και πιο πολύ μια απόσταση ασφαλείας από τα πάντα, ψάχνουν εξ’αποστάσεως τους συντρόφους τους με κριτήρια επαγγελματικής πρόσληψης. Υποφέρουν μόνοι τους αλλά κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τους κάνει μια παραίνεση, γιατί αγγίζει το «προσωπικό δεδομένο» τους.Ανέκαθεν αυτό που απειλούσε και απειλεί τις εξουσίες είναι η δυνατότητα των ανθρώπων για πνευματικές (και επιτρέψτε μας την υπέρβαση) ερωτικές σχέσεις.
Ως γονείς, είναι καθήκον μας να επωμισθούμε, μέσα από το βάρος της συζήτησης με τα παιδιά μας, την ευθύνη της καθοδήγησης. Όπως ένας καλός καλλιεργητής, να σπείρουμε μια καλή σοδειά, γενόμενοι εμείς το πρότυπο αυτού που επαγγελόμαστε. Να μάθουμε να τα ακούμε (κοιτάζοντάς τα με τη ματιά της ευχής-αποδοχής),να τα υπερασπιζόμαστε και να τα παρηγορούμε. Να τα μάθουμε επίσης να αγωνίζονται με αρετή, που (όπως ερμηνεύεται στα λατινικά η λέξη «virtus») είναι «η ικανότητα του πολεμιστή να επικρατεί στη μάχη». Να είναι ικανά να δέχονται, όσο και να επιφέρουν, την αλλαγή.Να μπορούν επίσης να μπαίνουν στη θέση των άλλων, δημιουργώντας δεσμούς σεβασμού και φιλίας μαζί τους, καλλιεργώντας τη συμπόνια και την αλληλεγγύη,που γίνονται βάλσαμο για τους συνανθρώπους που υποφέρουν και ανδρώνει αυτούς που μπορούν να τους στηρίζουν.
Στη δημοκρατική πολιτεία μας, που οφείλει να στηρίζει μια τέτοια ηθική, οι θεσμοί – ανεξάρτητα από το πώς έχουν εξελιχθεί – περιμένουν ακόμα την εμψύχωση και την ενσάρκωσή τους από νέους ανθρώπους(κάθε ηλικίας), που αναλαμβάνουν την ευθύνη να «υλοποιούν» προσωπικά ό,τι συμβολίζουν και με το παράδειγμά τους να εμπνέουν εμπιστοσύνη και πίστη σ’ένα κοινό ανώτερο καλό.
Ο πολιτισμός, μέσα στον οποίο εξανθρωπίζουμε ο ένας τον άλλο,είναι μια διαδικασία αμφίδρομης προσφοράς για μια καλύτερη ζωή για όλους μας. Στηρίζεται στον ανθρωπισμό, ως μια διαρκή πνευματική παρακαταθήκη της μελέτης των ελληνικών φιλοσοφικών και λογοτεχνικών κειμένων- ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πλέον κεκτημένο–που τοποθετεί την ψυχοκοινωνική υγεία και την ευημερία των ανθρώπων πάνω απ’όλα τα άλλα. Σ’αυτή την κατεύθυνση η Παιδεία είναι ό,τι πιο αντιστασιακό στην οποιαδήποτε επιβολή μιας τάξης πραγμάτων και δεν υπάρχει πιο υπεύθυνη και πατριωτική πράξη απ’το να κάνει κάποιος ό,τι κάνει, με μεράκι και πίστη στη γονιμότητα του κόσμου.
Ο κόσμος μας μπορεί να βελτιωθεί μόνο από ανθρώπους με ευέλικτο νου (ίδιον της πνευματικής νεότητας), που απολαμβάνουν να κατανοούν τις θέσεις και την διαφορετικότητα των άλλων και είναι περήφανοι όταν γίνονται οι ίδιοι κατανοητοί, προάγοντας την ενότητα.